Erdoğan-Biden görüşmesi öncesi Türkiye’den ABD’ye hangi mesajlar veriliyor?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 26 Nisan ve 26 Mayıs’ta yaptığı açıklamalarda, Biden ile görüşmesinin Türk-Amerikan münasebetlerinde yeni bir sayfa açmasını umduğunu belirterek buluşmaya verdiği kıymeti lisana getirmişti.

Ankara’nın Washington’dan beklentisinin bu bildirinin üzerine inşa edildiği öngörülüyor. Diplomatik etraflarda yapılan değerlendirmelerde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023 seçimlerine giden yolda ABD ile çalkantılı bir ilgi yerine siyasi ve ekonomik işbirliği ve diyaloğu öne çıkarmak istediği, mevcut sıkıntıların derinleştirilmesinden çok tahlil yollarına odaklanılmasından yana olduğu kaydediliyor.

ABD ile daha yakın bağlantılar

Biden’ın 24 Nisan bildirisinde 1915 olaylarını “soykırım” olarak nitelemesinin akabinde yaşanan süreçte, taraflar ortasında artan diplomatik trafik -özellikle Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ile iki ülke başkanının danışmanları İbrahim Kalın ve Jake Sullivan ortasında kurulan diyalog- her iki tarafın da alakaların daha da bozulmasını istemediğini gösterdi.

Çavuşoğlu, geçen hafta basına yaptığı açıklamalarda, “Yeni ABD idaresinin Türkiye ile daha güzel bağlantı içinde olma arayışını görüyoruz” sözleriyle bu durumu somutlaştırmıştı.

Biden-Erdoğan tepesi öncesi Ankara’ya gelen ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman ile İbrahim Kalın’ın yaptığı görüşmenin akabinde yapılan yazılı açıklamada da “Görüş ayrılıklarına karşın münasebetlerimizin stratejik bir anlayışla ve müspet gündemle ilerletilmesinin değerine değinildi,” beklentisi lisana getirilmişti.

Türkiye açısından olumlu gündem oluşturacak ögelerin başında Afganistan, Libya ve Suriye’de ABD ile devam ettirilen işbirliği bulunuyor. Türkiye’nin kıymetli bir NATO üyesi olarak birçok misyonda ve operasyonda faal olarak yer alıyor olması da Ankara’nın işlediği tezlerden bir tanesi.

Bu kapsamda NATO’nun çekilmesi sonrasında Afganistan’da askeri varlığını sürdürüp Kabil Hamid Karzai Havalimanı’nın inançlı halde yönetim edilmesi için yaptığı teklif ittifak için büyük değer taşıyor.

Afganistan’da değerli işbirliği

Türkiye ve ABD, Afgan hükümeti ile Taliban ortasında en son bir barış muahedesi olması tarafında Şubat ayından itibaren bir arada çalışıyorlar. Türkiye’nin hem Afgan hükümeti hem de Taliban ile daima irtibat kanallarına sahip olmasına kıymet veren ABD, Nisan sonunda İstanbul’da düzenlenecek bir konferansla mutabakatın imzalanması için çalışmıştı. Taliban yabancı güçlerin vaktinde çekilmediği gerekçesiyle konferansa katılmamıştı.

Afganistan açısından şimdiki en değerli süreç NATO’nun 20 yıllık misyonunu tamamlaması ve ülkeden çekilmesi. Fakat hem Kabil’deki diplomatik varlığın sürmesi hem de ülkenin dış dünyaya kontağının sürmesi açısından Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın inançlı formda çalıştırılması büyük kıymet taşıyor. Mayıs ayında yapılan NATO toplantısında Türkiye’nin bu vazifesi siyasi, lojistik ve güvenlik açısından aşikâr şartların karşılanması durumunda üstlenebileceği önerdiği basına yansımıştı.

NATO açısından ehemmiyeti olan bu teklifin 14 Haziran’da önderler doruğu sırasında ele alınacağı, bu durumun Erdoğan-Biden görüşmesinde de müspet bir öge olarak değerlendirileceği kaydediliyor. Libya ve Batı Suriye’de yaşanan işbirliği de önderlerin üzerinde duracağı bir mevzu başlığı olarak görülüyor. Ankara’dan son periyotta Libya’dan birtakım milis güçlerinin çekilebileceğine ait işaretler, bilhassa 23 Haziran’da yapılacak 2. Berlin Konferansı öncesinde olumlu bir öge olarak bedellendiriliyor.

Doğu Akdeniz’de sakin yaz

Ankara’dan Washington’a verilen en güçlü iletilerden bir tanesi de Doğu Akdeniz’e ait. Yunanistan ile Ocak ayından itibaren siyasi, askeri ve ekonomik temasları artıran Türkiye, 2020’de yaşanan tansiyonun bu yaz yaşanmayacağı bildirisini veriyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ile Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias ortasında 31 Mayıs’ta yapılan son vakitlerin en samimi ve sıcak görüşmesi Yunan basınına “Bu yaz sakin geçecek” başlıklarıyla yansıması, bu fikrin Atina’ya da iletildiği değerlendirmelerine yol açıyor.

Doğu Akdeniz’de tansiyonun düşmesi sonucu Türkiye-AB diyaloğunda başlayan olağanlaşma süreci de ABD’nin dikkatle izlediği bir gelişme. Türkiye, bu bağlamda da “pozitif gündem” isteğinde olduğunu hem Brüksel’e hem de Fransa üzere külfet yaşadığı önde gelen üyelere de aktarıyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun kıymetli diplomatik süreçlerin yaşanacağı Haziran ayının çabucak başında evvel Atina’ya sonra Paris’e gitmesi de Washington’a iletilen bu bildiri açısından değerli görülüyor.

Bağlara S-400 ve YPG parantezi

Taraflar ortasındaki en kıymetli meseleler Rusya’dan S-400 satın alınması ve ABD’nin YPG’ye dayanağının devam ediyor olması olarak görülüyor. Taraflar ortasında son periyotta gelişen “çözülemeyen meselelerin paranteze alınması” fikri, bu iki mevzuda kendini gösteriyor.

ABD’nin son devirde S-400 konusunda “Durumu daha da zorlaştıracak adımlardan kaçının” içerikli bildirilerinin Ankara’da karşılık bulduğu değerlendirmesi yapılıyor. Ankara’nın şu ana kadar “S-400’lerin aktive edilmemesi, test atışı yapılmaması ve Rusya’dan yeni silah sistemi alınmaması” tarafındaki Amerikan ihtarlarına aksi bir harekette bulunmadığı kaydediliyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ve Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın son devirde S-400 konusunda verdiği bildirilerin Washington tarafından olumlu olarak not edildiği belirtiliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, TRT’ye verdiği röportajda, YPG’ye verilen takviye konusunda ABD’yi çok önemli halde eleştirmiş ve Biden ile yapacağı görüşmede bunları lisana getireceğini kaydetmişti. Buna rağmen, son devirde üst seviye Amerikalı diplomat ve askerlerin bölgeyi ziyaret ederek YPG’nin üst seviye yöneticileriyle görüşmelerine Ankara’nın önemli bir reaksiyon vermemesi dikkat çekmişti.

Erdoğan’dan ‘lider diplomasisi’ vurgusu

Erdoğan’ın görüşme öncesi verdiği en değerli iletilerden biri, evvelki Amerikan liderlerinin tersine Joe Biden ile yakın temas kuramaması, problemlerin tahlili için en üst seviyede bağlantı gerekliliği vurgusu oldu.

TRT’de röportajı sırasında “Sizden evvel demokratlarla çalıştık. Fakat bu türlü bir görünüm olmadı. Bush’la çalıştık, Obama ile çalıştık ancak bunların hiçbiriyle bu türlü bir tansiyon yaşamadık. Akabinde Trump ile çalıştık ve hiçbir tansiyon yaşamadık. Bilakis telefon görüşmesinde huzurluyduk, rahattık. Şu toplantıda buluşuruz üzere bu konuşmaları yürüttük. Tabi Biden ile bu görüşmeler bu türlü olmadı,” diyen Erdoğan, mevcut Lider Biden ile “liderler diplomasisi” kurmak isteğini dolaylı olarak lisana getirmiş oldu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, tıpkı röportajda, Biden’la yapacağı görüşmede 1915 olaylarına ait anma bildirisinde Ermeni soykırımı sözünü kullanmasından duyduğu rahatsızlığı da lisana getireceğini kaydetmişti. Türk basınına yansıyan haberlerde, Erdoğan’ın bu bahiste özel bir hazırlık yaptırdığı ve Biden’a bu çalışmayı sunacağı belirtilmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu husustaki rahatsızlığını, “Şimdi NATO doruğunda görüşeceğiz. Artık bu tansiyonun sebebi ne. Kelamda Ermeni soykırımı. Artık bıktık ya. Senin bütün işin bitti de Ermenilerin avukatlığına mı soyunuyorsun? Bırak bu işi tarihçiler, hukukçular çalışsın. Şu anda ortada rastgele bir şey kelam konusu değilken, kalkıyorsunuz bunu gündeme getiriyorsunuz?” kelamlarıyla lisana getirmişti.

İktisat ve yatırım iletisi

Ankara’dan Washington’a verilen bildiriler ortasında ekonomik işbirliği ve ticaretin artırılması istemi ve bilhassa Amerikan yatırımcılara dönük davetler yer aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD’nin önde gelen şirketlerinin CEO’larıyla yaptığı görüşme ile ilgili bilgi verirken, “Biz de ‘Kapımız açık, yatırım takviye ofisimiz emrinizde. Bizde size her türlü dayanağı vermeye hazırız’ dedik,” dedi.

Türkiye ile ABD’nin bir evvelki lider Donald Trump devrinde koydukları 100 milyar dolar ticaret hacmi maksadını Biden idaresi ile de devam ettirmek istediğini kayda geçiriyor. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman da Ankara’daki temasları sırasında ticaret ve yatırımlar açısından büyük potansiyel olduğunu kaydetmiş, öngörülebilirlik ve hukukun üstünlüğü sıkıntılarına dikkat çekmişti.

Bir önceki yazımız olan Türkiye'nin en yüksek barajının su tutacağı tarih belli oldu başlıklı makalemizde Baraj, Barajı ve Gövde hakkında bilgiler verilmektedir.